SOSYAL HİZMETLER

Osmanlı İmparatorluğu’nda sağlık alanındaki yenileşme hareketleri, III. Selim döneminde başlamıştı. Sultan II. Abdülhamid döneminde de çağın ihtiyaçları doğrultusunda birçok sağlık kurumu açılmış, sağlık konusuyla ilgili pek çok yönetmelik hazırlanmıştı. Nitekim bu dönemde Osmanlı coğrafyasında, Anadolu, Balkanlar ve Orta Doğu’ da çok sayıda hastane inşa edilmişti. II. Abdülhamid saltanatından öncesinde yapılmış olan bazı hastaneler de onarılmış, ek binalar hizmete alınmış, sağlık alanındaki yatırımlar arttırılmıştır.
Bu dönem aynı zamanda salgın hastalıklarla mücadele edilen bir dönemdir. Bulaşıcı hastalıklar, özellikle frengi, kolera salgınları bu alanda hizmet veren hastanelere ihtiyacı artırmış; bu ihtiyaçlara yönelik yeni tesisler açılmıştır. Tıp alanındaki ilerlemeler ve cerrahi ameliyat tekniklerinin de gelişmesi halkın sağlık hizmetlerine ulaşabilme olanaklarını arttırmıştır. II. Abdülhamid’in sağlık alanındaki yatırımlarının, tahttan indirildiği tarihe kadar devam ettiği görülmektedir.

1 Temmuz 1889

  • Yemen Gureba Hastanesi

16 Eylül 1891

  • İskeçe Gureba Hastanesi

19 Aralık 1893

  • Mardin Gureba Hastanesi

10 Eylül 1894

  • Manastır Gureba Hastanesi

2 Ekim 1895

  • Rodos Gureba Hastanesi

27 Nisan 1895

  • Balıkesir Gureba Hastanesi

18 Aralık 1895

  • Dedeağaç Gureba Hastanesi

3 Ocak 1896

  • Kırkkilise Gureba Hastanesi

29 Mayıs 1898

  • Adana Gureba Hastanesi

18 Haziran 1898

  • Şam Hamidiye Gureba Hastanesi

7 Mayıs 1900

  • San'a' Gureba Hastanesi

5 Mart 1901

  • Alaşehir Hastanesi

11 Haziran 1901

  • Bağdat Belediye Hastanesi

25 Eylül 1901

  • Bartın Gureba Hastanesi

12 Eylül 1901

  • Demirhisar Gureba Hastanesi

12 Eylül 1901

  • Drama Gureba Hastanesi

23 Mart 1901

  • Halep Hamidiye Gureba Hastanesi

6 Şubat 1901

  • Samsun Hamidiye Hastanesi

9 Şubat 1901

  • Medine Hamidiye Gureba Hastanesi

31 Mart 1903

  • Karahisar-ı Sahib Hamidiye Gureba Hastanesi

19 Eylül 1904

  • Sivas Gureba Hastanesi

26 Eylül 1904

  • Erzurum Gureba Hastanesi

14 Ağustos 1905

  • Isparta Gureba Hastanesi

21 Ekim 1883

  • Kağıthane Hastane-i Hümayunu (Saray Hastanesi)

1890

  • Mekke'de acezeler ve gurebalar için 1000 kişilik misafirhane

1891

  • Mekteb-i Harbiye-i Şahane Hastanesi

25 Ocak 1896

  • Canik Hamidiye Hastanesi

31 Ekim 1900

  • Aşiret Mektebi Hastanesi

1900

  • Hereke Fabrika-i Hümayun Hastanesi

10 Aralık 1893

  • Kırkkilise Belediye Hastanesi

1898

  • Konya Gureba Hastanesi

14 Nisan 1899

  • Şam Belediye Hastanesi

Ocak 1900

  • İstanbul Altıncı Daire-i Belediye Nisa Hastanesi

1902

  • Trablusgarb Belediye Hastanesi

1878

  • Dimetoka Asker Hastanesi

30 Mayıs 1881

  • İstanbul Yıldız Asker Hastanesi

1882

  • San'a' Asker Hastanesi

1882

  • Kırkkilise Mevki Hastanesi

17 Aralık 1883

  • Üsküp Asker Hastanesi

1884

  • Bosna Bahriye Hastanesi

1884

  • Preveze Asker Hastanesi

1886

  • Yemen Hacca Asker Hastanesi

1886

  • Ta-İzz Hastanesi

16 Ekim 1897

  • Cisr-i Mustafa Paşa Asker Hastanesi

17 Temmuz 1887

  • Selanik Asker Hastanesi

24 Kasım 1889

  • Mamüratülaziz Asker Hastanesi

28 Kasım 1889

  • Edirne Merkez Asker Hastanesi

1889-1890

  • Rodos Zeytinli Tabiye Asker Hastanesi

1890

  • Dedeağaç Asker Hastanesi

5 Kasım 1891

  • Nasliç Hamidiye Asker Hastanesi

1891

  • İzmir Hamidiye Asker Hastanesi

31 Ekim 1892

  • Erzincan Asker Hastanesi

18 Ekim 1895

  • Edirne Ahi Çelebi Asker Hastanesi

24 Mart 1895

  • Trablusgarb Asker Hastanesi

1895

  • Zeytinburnu Asker Hastanesi

1897

  • Mostar Asker Hastanesi

1900

  • Yemen Asker Hastanesi

1 Eylül 1901

  • Nasır-a Bahriye Hastanesi

18 Mart 1903

  • İpek Asker Hastanesi

8 Kasım 1903

  • Nevrekop Asker Hastanesi

20 Ekim 1904

  • Isparta Hamidiye Asker Hastanesi

16 Nisan 1877

  • Osmanlı Hilal-ı Ahmer Cemiyeti (Kızılay)

1878

  • Varna Kızılhaç Hastanesi
  • Türk-Mısır Hastanesi
  • Edirne Askeri İdadiye Hastanesi
  • Selanik Askeri Islahhane Asker Hastanesi
  • İstanbul'da; Kavak, Beylerbeyi, Gülhane, Çinili, Köşk, Paşabahçe, Şemsipaşa, Kumbarhane, Sirkeci, Takiyeddin Paşa, Nakilbend, Tunuslu, Emirgan Hastaneleri
  • Varna, Şipko, Orhaniye, Kızanlık, Cuma, Sofya, Erzurum, İstanbul Seyyar Hastaneleri

1879

  • Ermeni Gureba Hastanesi

1886

  • Or-Ahayim Hastanesi (Balat Musevi Hastanesi)

24 Ekim 1901

  • İzmir Ayaharalemboz Rum Hastanesi Yeni Birimleri

1904

  • Surp Pırgiç Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü

1880

  • Antep Azaria Smith Memorial Hastanesi

1882

  • İskoç Kilisesi Misyoner Hastanesi

1885

  • Edirne St. Louis Hastanesi

1890

  • İzmir Hollanda Hastanesi

1891

  • İzmir Oblate Hastanesi

1895

  • İstanbul St. Georges Hastanesi

3 Ocak 1900

  • Van Amerikan Hastanesi

1901

  • İran Marishane-i Muzafferiye Hastanesi
  • St. Georges Burgazada Çocuk Sanatoryumu

1904

  • Erzurum Amerikan Hastanesi
  • İstanbul İngiliz Bahriye Hastanesi

1885

  • İstanbul Ameliyat-ı Cerrahi Hastanesi

1892

  • Dr. Siotis tarafından açılan hidroterapi merkezi

1898

  • İstanbul Beyoğlu Şifa Hastanesi

1905

  • Dr. Violi tarafından açılan Beynelmilel Etfal Hastanesi

1882

  • Kasımpaşa Bahriye Hastanesi

1884

  • Gaziantep Amerikan Koleji Tıp Okulu

1898

  • Gülhane Tatbikat Mektebi ve Seririyat Hastanesi

7 Kasım 1903

  • Haydarpaşa Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ve Seririyat Hastanesi

31 Ağustos 1903

  • Şam Tıbbiyesi

19 Mayıs 1891

  • Hastanesi'nin yenilenmesi, adının Hamidiye Nisa Hastanesi olarak değiştirilmesi

1892

  • İstanbul Gülhane Bahçesi'nin içinde açılan Doğumevi

1902

  • Gülhane Tatbikat Mektebi ve Seririyat Hastanesi Doğum Kliniği

1903

  • Haydarpaşa Mekteb-i Tıbbiye'de açılna Kadınlar Kliniği

7 Nisan 1907

  • İstanbul Darülaceze Doğumevi

1891

  • Hamidiye Nisa Hastanesi Çocuk Koğuşu

1895

  • Avusturya St. Georges Hastanesi Çocuk Kliniği

5 Haziran 1899

  • Hamidiye Etfal Hastane-i Alisi (Hamidiye Etfal Hastanesi)

1890

  • Hamidiye Nisa Hastanesi Verem Pavyonu

8 Ekim 1893

  • Eskişehir Kolera Hastanesi

22 Ekim 1893

  • Hicaz Kolera Hastanesi

10 Aralık 1893

  • Hicaz Nina Kolera Hastanesi

1899

  • Hamidiye Etfal Hastanesi Verem Koğuş

1 Mayıs 1902

  • Düzce Frengi Hastanesi

1896

  • Darülaceze
  • Darüleytam

1903

  • Darülhayr-ı Âli
Kaynakça
SARI, Nil; İZGÖZER, Ahmet Zeki; TUĞ, Ramazan, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri Işığında II. Abdülhamid Devri'nde Kurulan ve Geliştirilen Hastaneler, İstanbul: Nobel Matbaacılık, 2014.