Sultan II. Abdülhamid Uygulama ve Araştırma Merkezi, Osmanlı tarihinin hakkında en çok konuşulan, en çok tartışılan ve en çok merak edilen padişahlarından birisi olan II. Abdülhamid ve döneminin araştırılması, bilinmeyen yönlerinin ortaya çıkarılması, bu alanda yapılacak akademik çalışma ve projelerin desteklenmesi, teşvik edilmesi, ulusal ve uluslararası platformlarda duyurulmasının sağlanması gibi önemli bir misyonu üstlenmiştir. Alanının değerli ve uzman isimlerinden oluşan disiplinler arası bir danışma kuruluna sahip olan Merkez, bu sahayla ilgili araştırma yapan tüm bilim insanlarını akademik iş birliğinde bir araya getirecek bir çekim yeri olmayı hedeflemektedir.
Merkezimizin en kapsamlı projesi “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu” üzerine olmuştur. İstanbul Üniversitesiyle ortaklaşa hazırlanan projeyle “Cumhurbaşkanlığı Himayesini” almıştır. Merkez, “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Üzerinden Dünyaya Bakmak” konseptiyle Osmanlı’nın son döneminde yurtdışı ile olan diplomatik ilişkileri, Sultan II. Abdülhamid’e ait bu eşsiz değerdeki Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu üzerinden inceleyen bir dizi proje yürütmüştür. Sadece Türkiye için değil dünya kültürü için de eşsiz değere sahip kültürel bir miras olan fotoğraf koleksiyonu üzerinden Osmanlı’nın farklı toplumlarla kesişen yollarının tanıtılması amacıyla, fotoğraf sergileri ve sergi kitapları çalışmaları ile hayata geçirilen bu projeler 2017-2020 tarihleri arasında Fransa, Almanya, İngiltere, Amerika, Rusya, Japonya ve Ürdün'ü kapsamıştır.
Sultan II. Abdülhamid’in şahsi merakına ve dönemine ait olan Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu 19. yüzyılın en zengin görsel arşivlerinden biridir. Sultan II. Abdülhamid’in özel talimatı, bizzat yönlendirme ve ilgisiyle 911 albüm içinde 36.585 adet fotoğraf karesinden meydana gelen ve bugün İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde muhafaza edilen Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu; 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başında Osmanlı İmparatorluğunun her köşesini ayrıntılarıyla belgeleyen zengin bir görsel arşiv olmasının yanı sıra dünyanın dört bir tarafından pek çok ülkeye ve yöneticilerine dair bilgi sunan bir çeşitliliğe de sahip, dünyanın en zengin görsel arşivlerinden biridir. Sultan Abdülhamid dünyadaki farklı ülkeleri koleksiyonuna giren bu fotoğraflar aracılığıyla izlemiş, ayrıca imparatorluğunun dört bir tarafındaki tebasının yaşantısını, bölgedeki gelişmeleri fotoğraflar aracılığıyla yakından takip etmiştir.
2017-2020 yılları arasında bu çerçevede Merkezimiz Fransa, Almanya, İngiltere, Amerika Rusya, Japonya, Ürdün ile ilgili yayınlar yapılmış, söz konusu ülkelerde sergi ve tanıtım etkinlikleri düzenlenmiştir. Fransa hariç diğer tüm ülkelerdeki etkinlikler ve yayınlar Kültür ve Turizm Bakanlığının destekleriyle gerçekleştirilmiştir. Söz konusu projeler çerçevesinde hazırladığımız kitap çalışmalarıyla; tarihî ve modern dünyalar arasında kültürel bir köprü kurulmasına fırsat veren, köklü tarihî birikim ve zenginliğimizle ulusal ve uluslararası alanda ülkemizin itibarına büyük katkı sağlayan, aynı zamanda dünya mirası açısından da büyük kıymet taşıyan Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’nun uluslararası alanda geniş tanıtımı yapılmıştır.
Bu çerçevede ilk olarak 6-11 Nisan 2017 tarihinde Paris’teki UNESCO Genel merkezindeki salonda “Osmanlı-Fransa İlişkilerinde Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Üzerinden Karşılaşmalar/Tanışmalar/ Kesişmeler” başlıklı başarılı bir sergi etkinliği olmuş ve bu sergi gerek UNESCO nezdinde gerekse Fransız basınında yer bulmuş, ilgi çekmiştir. Ayrıca 1000 adet sergi kitabı her iki dilde hazırlanmış ve dağıtılmıştır. Söz konusu sergi T.C. Paris Büyükelçiliğinin himayesinde Fransa’nın çeşitli şehirlerinde çeşitli etkinliklerle birlikte sergilenmektedir. Bu çerçevede 16-24 Kasım 2017 tarihleri arasında Fransa’nın Nancy şehrinde yapılan sergi, 29 Mayıs 2018’de Lyon’daki 6. Bölge Belediye Binasında açılmış, bir hafta sergilendikten sonra 9 Haziran 2018 tarihlerinde de Vienne şehrinde sergi sanatseverlerle buluşmuştur.
Fransa’da yaptığımız bu sergi etkinlikleri sonrasında 15 Eylül 2018 tarihinde Nantes şehrinde Fransa Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Müdürlüğü ile ortaklaşa Türkiye Paris Büyükelçiliği, Nantes Başkonsolosluğunun da katkılarıyla Merkezimiz “19. Yüzyıla Osmanlı Bakışı: Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu” başlıklı sergi düzenlemiştir. Sergide Sultan Abdülhamid’e ait Yıldız Sarayı Fotoğraf koleksiyonundan fotoğraf seçkisiyle birlikte sergiye ev sahipliği yapan Nantes Diplomatik Arşivindeki Sultan Abdülhamid dönemiyle ilgili orijinal belge ve fotoğraflar bir araya getirilmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanlığının desteği ile gerçekleştirdiğimiz bir diğer proje için; 2017’nin 11-15 Ekim tarihlerinde Frankfurt Kitap Fuarında “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Üzerinden Osmanlı-Almanya İlişkileri” Türkçe/Almanca olarak basılan kitabın tanıtımı yapılmış, ardından 28 Kasım 2017’de Türkiye Berlin Büyükelçiliğinde aynı temalı fotoğraf sergisi bir ay süre ile sergilenmiştir. Kitabımızın Almancası Almanya Başbakanı Angela Merkel’e takdim edilmiştir. Aynı sergi 2018 ve 2019 yıllarında; Köln, Würzburg, Essen ve Düsseldorf şehirlerinde açılmış, büyük ilgi görerek çok sayıda izleyici buluşmuştur. Osmanlı-Alman ilişkilerinin geçmişine görsel bir pencere açan bu serginin Nürnberg Başkonsolosluğumuzun desteğiyle önümüzdeki yıllarda Nürnberg şehrinde de açılması planlanmaktadır.
Yine Merkez tarafından hazırlanan Kültür ve Turizm Bakanlığının desteğiyle “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Üzerinden Osmanlı-İngiltere İlişkileri” kitabı 10-12 Nisan tarihleri arasında Londra Kitap Fuarı’nda T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın standında özel bir alanda tanıtımı yapılmış ve dijital bir sergi ile aynı alanda fotoğrafların tanıtımı yapılmıştır. Aynı alanda “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Üzerinden Osmanlı-Amerika İlişkileri” kitabının da tanıtımı yapılmıştır. Ayrıca bu proje kapsamında Londra Yunus Emre Enstitüsünde “A Cultural Heritage: Yıldız Palace Photography Collection” başlığı altında Prof. Dr. İlber Ortaylı ve Prof. Dr. Vahdettin Engin, Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu ile Sultan Abdülhamid’i ve onun dönemindeki Osmanlı-İngiltere ilişkilerini değerlendiren bir panel yapılmış, aynı panelde Merkezimiz danışmanlığında gerçekleştirilen “Through Ottoman Eyes” (Saray’dan Bakmak) adlı belgesel filmin gösterimi yapılmıştır.
Merkezimizin bu alandaki bir diğer projesini, Kültür ve Turizm Bakanlığı desteğiyle, Dış İşleri Bakanlığı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ve İstanbul Üniversitesi iş birliğinde “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan Çarlık Rusya’sına Bakmak” başlıklı sergi ve kitap çalışması ile Rusya’nın St. Petersburg şehrinde yapmıştır. 3 Nisan 2019 tarihinde Rusya’nın prestijli kurumlarından olan St. Petersburg’taki Rusya Devlet Tarih Arşivi’nde fotoğraf sergisi açılmış ve üç hafta süreyle açık kalmıştır. 2019 yılının Türkiye Rusya Karşılıklı Kültür ve Turizm Yılı olması nedeniyle, Kültür ve Turizm Bakanlığı etkinliğimizi Bakanlığın Rusya’da yapacağı etkinlikler listesine dâhil etmiştir. Ayrıca kitabın Rusçası Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e takdim edilmiştir. Küratörlüğü tanınmış fotoğraf sanatçımız Kamil Fırat tarafından yapılan “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan Çarlık Rusyası’na Bakmak” adlı sergi, Türk-Rus toplumları arasındaki tarihî ve kültürel ilişkilere özel bir pencere açmıştır. St. Petersburg’un siyaset, kültür, sanat ve akademik çevresinden yoğun katılımın olduğu açılış etkinliği Rusya Kültür Bakanı Sayın Vladimir Rostislavoviç Medinskiy’nin gönderdiği özel tebrik mektubunu almıştır. Proje etkinliğimiz çerçevesinde ayrıca 4 Nisan 2019 tarihinde Rusya’nın en eski ve prestijli müzelerinden biri olan St.Petersburg’taki Kunstkamera Müzesi’nde gerçekleşen panel ve Saray’dan Bakmak belgeselinin gösteriminin yanısıra, Yıldız Fotoğraf Koleksiyonu’nun tanıtımı ile birlikte panele katılan Türk ve Rus akademisyenler tarihteki Türk-Rus ilişkilerini değerlendirerek görüş alışverişinde bulundular. Panelde konuşma yapan tanınmış Osmanlı tarihçilerinden Prof. Dr. Alexander Vitol, Prof. Dr. Vitalii Poznahyrev, Pyotr Fedotov ve Türkiye’den Prof. Dr. Vahdettin Engin ve Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu Türk-Rus ilişkilerinin tarihini değerlendirdiler.
3 Nisan 2019 tarihinde St. Petersburg’ta Rusya Devlet Tarih Arşivinde üç hafta açık kalan “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan Çarlık Rusya’sına Bakmak” adlı fotoğraf sergisi 21 Haziran 2019’da Moskova Yunus Emre Enstitüsü’nde tekrar açılarak sanatseverlerle buluştu. Aynı sergi 3 Ekim 2019’da Rusya Federasyonuna bağlı Tataristan’ın başkenti Kazan’daki Kremlin binasında gerçekleştirildi.
Merkezin Yıldız Fotoğraf Koleksiyonu’ndan hazırladığı bir diğer proje Japonya üzerinedir. "Cumhurbaşkanlığı Himayelerinde”, Kültür ve Turizm bakanlığının desteğiyle gerçekleşen “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan 19. Yüzyıl Japonya’sına Bakmak” adlı fotoğraf sergisi 23 Ekim 2019’da Tokyo Yunus Emre Enstitüsü’nde Kültür ve Turizm Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy tarafından açılmış, proje kapsamında hazırlanan aynı isimli Türkçe ve Japonca prestij kitapların tanıtımı yapılmıştır. 2019 yılının Tokyo’da “Türk Kültür Yılı” olarak kutlanması vesilesiyle Merkezimiz sergi etkinliğinin yanısıra 24 Ekim 2019 tarihinde Tokyo Yunus Emre Enstitüsü’nde Türk Tarih Kurumu desteğiyle “Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde Osmanlı-Japon İlişkileri” başlıklı paneli gerçekleştirdi. Alanında uzman Türk ve Japon akademisyenlerin katıldığı panelde Osmanlı-Japon ilişkileri, tarih, siyaset, uluslararası ilişkiler, kültür ve sanat bağlamında değerlendirdi. Moderatörlüğünü Prof. Dr. Meral Uzunöz’ün yaptığı panelde Prof. Dr. Vahdettin Engin “Bir Facia ile Başlayan Dostluk: Ertuğrul Gemisinin Japonya Seyahati”; Prof. Dr. Nobuo Misawa “İstanbul’daki İlk Japon Gazeteci (1891-2): Shotaro NODA”; Prof. Dr. Davut Hut “Türk Japon İlişkileri ve Japonya’daki Gelişmelerin Osmanlı Basınına Yansımaları Üzerine Bir Değerlendirme”; Dr. Ayşe Ersay Yüksel “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Sanatında Japonya Etkisi” ve Kamil Fırat “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan 19. Yüzyıl Japonya’sına Bakmak” başlıklı sunumları gerçekleştirmiştir.
Merkezimizin Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu kapsamında 2020 yılında hazırladığı son çalışma “Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu’ndan 19. Yüzyıl Ürdün Coğrafyasına Bakmak” isimli kitaptır. “Cumhurbaşkanlığı Himayelerinde”, T.C. Dış İşleri Bakanlığı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ve İstanbul Üniversitesi işbirliğinde Arapça ve Türkçe hazırlanan bu kitap “Türkiye-Ürdün Karşılıklı Kültür Yılı” kapsamında Türkiye ve Ürdün coğrafyalarının ortak geçmişine ışık tutmuş, ilişkilerin tarihsel bağına bir pencere açmıştır.
Merkezin danışmanlığında yürütülen “Cumhurbaşkanlığı Himayesindeki” Yıldız Sarayı Fotoğraf Koleksiyonu Projesi çerçevesinde hazırlanan, merkezin danışmanlığında hayata geçirilen “Saraydan Bakmak/Through Ottoman Eyes” belgeseli de Yapımcı/yönetmen Ümran Safter tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sinema Genel Müdürlüğünün desteği, Bağcılar Belediyesinin sponsorluğu ile tamamlanmıştır. Söz konusu belgeselin İngilizce, Fransızca ve Rusça altyazılı versiyonları Merkezimizce hazırlatılmış ve yurtdışı etkinliklerimizde gösterimi sağlanmıştır.
Vefatının 100. Yılı olan 10 Şubat 2018 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanlığının talimatıyla Yıldız Sarayı Silahhane Binasında Yıldız Sarayı Müze Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi ile Sultan II. Abdülhamid Uygulama ve Araştırma Merkezi iş birliğinde “Vefatının 100. Yılında Sultan Abdülhamid’i Anlamak” sergi ve anma etkinliği yapılmıştır. Ayrıca merkezimizin akademik danışmanlığında ve editörlüğünde söz konusu etkinliğin sergi kitabı T.C. Cumhurbaşkanlığı için hazırlanmıştır.
Sultan II. Abdülhamid Uygulama ve Araştırma Merkezi, Türk Tarih Kurumu iş birliğinde “Cumhurbaşkanlığı Himayelerinde” “Vefatının 100. Yılında Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi Uluslararası Kongresi” 22-24 Ekim 2018 tarihlerinde İstanbul’da Osmanlı Devlet Arşivleri Binasında gerçekleştirilmiştir. Bugüne kadar Sultan II. Abdülhamid ve dönemi üzerine yapılmış en kapsamlı bilimsel etkinlik olan kongrede, yurt içinden ve dışından olmak üzere tarihten edebiyata, tıptan ilahiyata, sanattan iktisada, mimariden teknolojiye kadar oldukça geniş bir yelpazede araştırmacılar tebliğlerini sundular. Kongremize Türkiye’den 43 ayrı şehirdeki 65 üniversiteden, dünyadan ise 27 farklı ülkeden olmak üzere toplam 219 katılımcı katkı sunmuştur. Kongrenin bildiri metinleri, Merkezin editörlüğünde yayımlanmıştır.
Sultan II. Abdülhamid Uygulama ve Araştırma Merkezinin üzerinde çalıştığı bir başka proje de bugüne kadar bütünlüklü bir tarihi hazırlanmamış olan Yıldız Sarayı tarihçesi ile ilgilidir. “Yıldız Sarayı Tarihi” projemizle ilgili merkezin kuruluşundan itibaren sürdürdüğü kapsamlı araştırma çalışmaları 2020 yılında tamamlanmış ve Yıldız Sarayı kitabı Prof. Dr. Melek Özyetgin, Prof. Dr. Vahdettin Engin ve Dr. Ayşe Ersay Yüksel tarafından kaleme alınarak 2021 yılında yayımlanmıştır.
